|
Fontcouverte
Een dag in de Aude door Ger Verhoeve, 2014
MEDITERRAAN FONTCOUVERTE.
  Het is doodstil in het kleine Fontcouverte en niet omdat het ’s morgens vroeg is. Het is eigenlijk altijd stil in het dorp en op mijn pleintje voor het huis, behalve als er een tractor langskomt met een daaraan gehangen giftank. Dat komt vaak langs, want de meeste Franse wijnboeren zijn immers gifboeren. EEN ONZICHTBARE LIJN.
De laatste maanden heb ik geleidelijk aan mijn oude studie politieke wetenschappen weer opgepakt. Zo liggen nog steeds ‘Le capital au XXIe siècle’ van
Thomas Piketty uit 2013 èn ‘Plutocrates - The Rise of the New Global Super-Rich’ van Christia Freeland uit 2012 op de antieke zwarte turfbak naast de
haard. Van de dikke Piketty-pil heb ik gelukkig nu ook een dunne ‘Executive Summary’. Maar zelfs die samenvatting laat ik voor gezien. Het vormt 'oud voer', een déjà
vue, met statistieken onderbouwd, dat wel. Alsof er iets te bewijzen viel. Het is troosteloos waar te nemen dat Piketty's werk zo'n opzien baart: alsof de
heersende leugen nog een ontkrachting nodig heeft.
FEESTDAG.
Mijn buurhond Bobi is zoals gewoonlijk inmiddels trouw langs gekomen om me goedemorgen te wensen en mijn liefde voor hem in ontvangst te nemen.
Ik vergeet natuurlijk niet zijn liefde voor mij. Het is een opmerkelijk lief beest. Met zijn sporadische geblaf spreekt hij tegen me.
Hij roert zijn staartje, hij slaapt soms aan mijn voeteneinde en durft soms te komen bedelen als er gegeten wordt. Ik geloof dat Bobi zelf denkt dat hij zich
dan op de rand begeeft, ook al is het natuurlijk.
BLEU - BLANC - ROUGE.
8 mei dus, het is prachtig weer in het eeuwenoude Fontcouverte, zo’n dertig kilometer gelegen van de mediterrane zandstranden en 70 meter boven de zeespiegel. De
optocht vanaf de mairie naar het monumentje, met twee vaandeldragers, de burgemeester met sjerp en twee reusachtige bloemstukken voorop duurt kort, maar met al dat
felle bleu-blanc-rouge en de vele meelopende dorpelingen indrukwekkend voor zo’n klein dorp. Fontcouverte, gelegen halverwege Narbonne en Carcassonne, telt
slechts zo’n 500 inwoners en de optocht hoeft maar links, rechts, geleidelijk omhoog, langs de klaterende fontein, over het belommerde pleintje, weer links af en
dan tot aan het monumentje onder bomen met verse voorjaarsgroen.
L’EUROPE?
De Conseil Municipal, de gemeenteraad, stelt zich eendrachtig op voor een groepsfoto en vervolgens neemt het jongste gemeenteraadslid het woord en leest de
nationaal verspreide herdenkingstekst voor die afkomstig is van één of ander ministerie waar de oud-strijders onder vallen. Het is niet meer dan een A-4-tje en
de bewoording kan iedereen zich voorstellen. Dan volgt tenslotte de burgemeester met ook een A-viertje, eveneens nationaal verspreid. Goed bedoeld ook, maar obligaat.
OF GLOBAL FINANCE? Zo speelt in Frankrijk de laatste weken de kwestie Alstom, het Gallisch industriële conglomeraat van de turbines en de TGV bijvoorbeeld. Het Amerikaanse General Electric wil het conglomeraat inlijven, in ieder geval de energie-poot. Amerikanen! De andere optie is Europees: een overname door het Duitse Siemens, maar dat gaat in Frankrijk wegens de overlappingen veel banen kosten vermoedt men. Ook ontvouwen zich de perikelen omtrent een mogelijke fusie tussen de Franse reclame- en marketingreus Publicis en het Amerikaanse Omnicom. Hier gaat het ook om de uiteindelijke macht, ook al is alvast aangekondigd dat de nieuwe combinatie zich juridisch in Amsterdam zou vestigen en fiscaal in Londen … . Bestaat die optie ook voor een gewone burger?
 Wat zijn de sentimenten?
Éen. De zoveelste teloorgang van een industrieel ‘fleuron français’, een Franse industriële parel. Twee. De mogelijkheid van een omvattende Amerikaanse hegemonie. Drie. De bevestiging van de Duitse overheersing van ‘la douce France’ en … Vier. Het verdampen in een beslissende, maar ongecontroleerde en ongrijpbare globalisering; een emotionele en mentale stap waar menigeen in Frankrijk maar ook daarbuiten over struikelt en niet zelden verdwaasd achterlaat. Wat blijft er over van onze ‘oude wereld’, van onze eigenheid? Gaat het allemaal niet iets te snel? Gaan we hiermee niet een stap te ver? Wat blijft er over van onze beschutting?
De Nederlandse toerist in Frankrijk trekt heerlijk zijn short aan, koop een baguette en croissant, koestert zich in de zon en neemt in de loop van de middag al een
wijntje. Het oude Frankrijk, ’la France éternelle’, biedt voor drie of vier weken vakantie een betrekkelijke onveranderlijkheid, zo vertrouwd en zo geruststellend,
ook al zie je hinderlijke barsten en scheurtjes in die als van nature conserverende glasstolp. Maar ach, voor een
Nederlander is het Franse land zo uitgestrekt en zo afwisselend, daarin wegvluchtend, wegzinkend, kan nog steeds.
CANAL DU MIDI.
’s Middags maak ik op deze feestdag met Perry – hij logeert voor een paar weken bij me - een tochtje door de wijngaarden richting het gehucht Le Somail
aan het Canal du Midi. Het blad aan de de wijnstronken, die zo heerlijk brandende ‘souches’, is van een zo’n prachtig fris groen dat ik het als even rijk ervaar
als foie gras op een zilveren schaal of als de fleurige Hollandse bollenvelden. Het is moeilijk uit te leggen, die pracht. En mijn getaande liefde voor Frankrijk veert
weer op.
Het kanaal werd vanaf 1667 gegraven en opgeworpen, vele prachtige stenen bruggen werden gemetseld en hier en daar een sluis geconstrueerd. Er waren jaren dat er in november, na de druivenoogst, wel bijna 10.000 mannen en vrouwen aan werkten. Je zou wensen dat ‘Europa’ in staat zou zijn heden ten dage zulke ‘grands travaux’ aan te durven, er is immers nog zat te doen. De wereld is per definitie niet klaar. CRISIS, STAGNATIE, RECESSIE OF REGRESSIE? Zo heb ik eens ergens gelezen dat het kanaal niet alleen werd aangelegd om het Iberisch schiereiland de pas af te snijden, maar ook om de piraterij in de Middellandse Zee te ontwijken. Een groots werk dus voor die zeventiende eeuw, zo groot of misschien nog wel groter dan de Deltawerken van de twintigste. Wat een inzicht, wat een lef en wat een doorzettingsvermogen en ik denk aan mijn Europa van nu. Neem de Europese massawerkeloosheid, neem de toenemende vermogensongelijkheid en neem nu eens het groeiende aantal Europese burgers dat maandelijks niet meer rondkomt! En zo is er nog veel meer te noemen. Doe iets, doe wat meer dan bakkeleien over uniforme stekkers en in die glanzende Europa-dozen in Bruxelles autistische machtspelletjes spelen en met dossiers te schuiven! Dat is al jaren aan de gang, decennia, en om de vijf jaar hoort de 'Europese' kiezer weer van Europa-commissarissen, politici en hoge ambtenaren voor de zoveelste keer dat het nu echt anders moet ... .
Gedverderrie, wat verontrustend toch en wat een gebrek aan wil en capaciteit! Zorg er voor dat de Europese Unie democratisch wordt en doorzichtig, zorg er voor dat mensen leuk - “Werk is niet leuk”, zei mijn vader altijd – dan wel interessant, dan wel zinvol werk hebben, en in positieve zin meer omvattend dan alleen maar een afpeigeren voor dat vermoede, dat ogenschijnlijk diffuse ‘global finance’ met haar plutocraten en oligarchen. Zorg er voor dat kinderen en jonge mensen hun talenten kunnen ontplooien en niet gevangen zitten in hun afkomst. We hebben inmiddels bijna allemaal mobieltjes, maar de sociale mobiliteit is weer afgenomen. Een Fransman zei laatst verontwaardigd tegen me toen ik stelde dat Frankrijk stagneerde: “Stagnation, Monsieur?! Non, c’est la régression!” Vertaal dat eens naar Europa, voor een tè groot aantal van haar burgers tenminste, het is niet moeilijk. ‘REIZE DOOR FRANKRIJK IN GEMEENZAME BRIEVEN’. Hoe dan ook, in 1683 werd het Canal du Midi geopend voor de reguliere vaart. En in de negentiende eeuw volgde nog het Canal Latéral à la Garonne, een kanaal paralellel aan die soms woelige rivier. Zo kwam het Canal des Deux Mers tot stand, net zoals aan het einde van de twintigste eeuw l’Autoroute des Deux Mers, nu waarschijnlijk nog in Franse kapitaalshanden, maar hoe dan ook verankerd op Franse bodem. Die autoroute zal nog wel even vlak langs Fontcouverte lopen. Très convénient! Op het terrasje aan het Canal du Midi ben ik niet bij de tijd, daar niet alleen overigens. Geen smartphone bij me, ook geen laptop of tablet en natuurlijk geen mobiel papieren archief. Maar als ik één van de vier wel bij me had gehad dan had ik de woorden van ene Adriaan van der Willigen uit 1805 digitaal of gedrukt kunnen opslaan. De later als bekend geworden eerste Nederlandse kunsthistoricus had, als één van die zeldzame Hollanders in die tijd, een jarenlange reis gemaakt naar Parijs en ook door verschillende streken van Frankrijk. Zo schreef hij het nog steeds zeer leesbare en soms vermakelijke (http) ‘Parijs in den aanvang van de negentiende eeuw’ (1806 – 1807). Het ligt te pronken in mijn bijna affe museumpje gewijd aan ‘de Franse verleiding’. (BEELD – overzichtsfoto museumzaaltje) Daarin toon en vertel ik aan de hand van talloze documenten de geschiedenis van het reizen en het toerisme in Frankrijk. Van der Willigen schreef ook (http) ‘Reize door Frankrijk, in gemeenzame brieven, aan den uitgever’ (1805). En een paar uur later, eenmaal weer thuis, zoek ik dat laatst genoemde werk in mijn archief op en lees:
KANALEN EN WATER. De patriot Van der Willigen, wiens reisverslagen dus inmiddels op het internet integraal geraadpleegd kunnen worden, beschreef in bovenstaande passage een voor Hollanders toch wel opmerkelijk verschijnsel. Want is het in Nederland de kunst om het water uit de sloten en kanalen te pompen, voor het Canal du Midi gold en geldt nog steeds de opgaaf om water juist ìn het kanaal te krijgen. Het was de geniale projectontwikkelaar avant la lettre Paul Riquet (BEELD _ foto standbeeld Riquet) die daar de oplossing voor had bedacht en hij kreeg van de Zonnekoning, Louis XIV, toestemming om het immense project te verwezenlijken.
CHARLES DE GAULLE, KONRAD ADENAUER EN COLOMBEY-LES-DEUX-ÉGLISES.
Aan het Canal du Midi pijnig ik mijn brein af. Het Élysée-verdrag. Ik zou het moeten weten, want tijdens mijn studie politieke wetenschappen en internationale betrekkingen werd er veel aandacht besteed aan de Europese integratie. Achteraf glimlach ik meewarig over de toen heersende invalshoek die gedicteerd werd door veelal marxistisch geïnspireerde docent-onderzoekers. Eerlijk gezegd behoorde het merendeel van hen binnen mijn vakgroep zelfs tot de ‘gestaalde kaders’, stalinisten dus. ‘Europa’ was volgens hen een door de Verenigde Staten van Amerika geënsceneerd imperialistisch project. Het Elysée-verdrag kwam in hun curriculum niet voor. Ik weet daar aan het Canal du Midi niet meer te bedenken dan dat het ongetwijfeld met die beroemde Frans-Duitse as te maken heeft gehad. Van een Duits-Franse as wordt opmerkelijk genoeg nog steeds niet gesproken. Te beladen.
Digitaal niet aangesloten tijdens ons uitstapje tikken pas later thuis, aan de keukentafel, mijn vingertoppen die waanzinnige bron van instant kennis aan,
toegankelijk gemaakt door telefoonkabels onder andere, stroomstootjes en het internet. Als carbon van een oud schrijfmachinelint verschijnen na enkele seconden
vanuit weet ik waar tekens op mijn computerscherm. Het Élyséé-verdrag blijkt te stammen uit januari 1963, maar er was vanaf 1958 al aan gewerkt. De Gaulle, hij
was weer net aan de macht, en Adenauer hadden elkaar toen in dat jaar ontmoet in het familiehuis van De Gaulle in Colombey-les-Deux Églises in de noordelijke
Haute-Marne.
‘HONNI SOIT QUI MAL Y PENSE’. Aan de overkant van het romantische Canal du Midi is een tweedehands boekhandel. Op een buiten aan een muur opgehangen bord staat dat de boekhandel wel zo’n 50.000 boeken bevat. Eenmaal binnenlopend wil je dat best geloven. Het is een immense ruimte waarvan de wanden van beneden tot boven met boeken zijn volgestouwd, op onderwerp gelukkig. Achterin is zelfs een hoge omloop met literatuur, psychologie, filosofie, Franse geschiedenis, noem maar op. Beneden bij de ingang is mijn vertrouwde rayon met oude reisgidsen. Ik vind dit keer gelukkig niets, want in weerwil van een smalle portemonnaie ga ik toch vaak weer door de knieën.  
Ook het Nederlands kent tal van Franse woorden, maar die stammen veelal van later, uit de Pruikentijd toen de Nederlandse elite onderling Frans sprak.
Jelle Noorman gaf daar in 2001 een grappig voorbeeld van. Het eerste hoofdstuk van zijn ‘De haan op de mesthoop. Een culturele geschiedenis van Frankrijk’
opent hij met een halve pagina courante Nederlandse tekst: “Een rendez- vous in een chic restaurant is natuurlijk een cliché.” En vervolgens: “Aan een lange
tafel zit een elegant gezelschap geanimeerd te converseren, in afwachting van het diner. Een lichte gêne overvalt je wanneer je naar de femme fatale speurt met
wie je een liaison hoopt aan te knopen.”
SEPARISTEN, SOCIALISTEN EN SOCIAAL-DEMOCRATEN.
Dat neem ik toch maar tot me op mijn pleintje in de Zuidfranse zon. Ook lees ik dat de ‘socialistische’ - what’s in a name? - Franse president François Hollande tot ergernis van Frans centrum-rechts in een belangrijk radio-interview afgelopen dinsdag met geen woord had gerept over de aanstaande Europese verkiezingen. Dat presteerde de sociaal-democratische – ook hier weer: what’s in a name ? - Deense minister-presidente eveneens; net als Hollande voelt ook zij de adem van Deens ‘extreem-rechts' en ‘extreem-links’ in de nek: teleurgesteld over de bezuinigingspolitiek van de sociaal-democraten verliezen ook de Deense sociaal-democraten aan dat rechts, maar ook aan dat links. Wat heeft dat met ‘de Franse verleiding’ te maken? Heel veel.
Het volgen van wat Franse kwaliteitsmedia biedt voor de goede verstaander genoeg 'faits divers', feiten, meningen en inzichten, die een Nederlander veelal ontgaan. Zo betreft het Nederlandse 'nieuws' over Frankrijk toch vooral Story-achtige nieuwtjes over DSK - nog niet zo lang geleden een pretendent voor de Franse presidentiele troon - die in New York zijn lusten niet kon bedwingen, over Nicolas Sarkozy ook die het met Carla Bruni wilde doen en scheidde, om maar niet te zwijgen over de nachtelijk scooterende 'socialistische' presiden François Hollande, die afscheid nam van Madame Trierweiler. Desalniettemin. Heel rap de laatste maanden rukt voor de oplettende observator het voor het Franse nadenkende deel van de bevolking een zo karakteriserende 'concept'-discussie op: is president François Hollande met zijn ‘Pacte de Stabilité’ (een pakket maatregelen ten gunste van het kapitaal en, voor Franse begrippen, grootse, bezuinigingen op de staatsuitgaven) eigenlijk niet een sociaal-liberaal, zelfs geen sociaal-democraat meer, die stap slaat hij gemakshalve over? En pas op! Wat is dan nog de scheidslijn met het neo-liberalisme van Thatcher en Reagan? Hilarisch is dat het oude linkse Frankrijk na de teloorgang van het communisme ten tijde van François Mitterrand nog wel steeds steggelt over het bijvoeglijk naamwoord 'socialistisch'; dus ‘socialisten, alsof die nog voorkomen in hogere Franse statelijke kringen. HEGEMONIE EN CONFORMISME Stel nou eens dat veel van onze wereld te begrijpen valt in termen van de drie-eenheid ‘natuur’, ‘arbeid’ en ‘kapitaal’. Dit is ongenuanceerd natuurlijk, want je zou er ogenblikkelijk ‘kennis’, de ‘denkende’ en niet te vergeten de ‘willende’ mens aan willen toevoegen. Voor de gelegenheid wil ik dat doen, maar ga je met dat toevoegen door dan zou deze pagina uiteindelijk van wit via grijs zwart worden.
Het was de zogenaamde ‘Derde Weg’ - een uit de Koude Oorlog stammende kreet – van bijvoorbeeld Tony Blair, Gerhard Schröder, Wim Kok en, op zijn manier, ook Bill Clinton. In Frankrijk denkt links zoals vaker in uitersten: aan de ene kant een Parti Socialiste bijvoorbeeld die nog krampachtig uit de voeten tracht te komen met haar bijvoeglijk naamwoord en ‘progressistes’ die inmiddels spreken van een ‘post-Derde Weg’. Wat ik zelf denk is natuurlijk maar marginaal, maar spitst zich toe op een nieuw ‘internationalisme’: de factor ‘kapitaal’ internationaliseert met topsnelheid en de factor ‘arbeid’ staat niet anders dan voor de opgaaf zich in diezelfde richting te ontwikkelen. Hoe dan ook zal de wereldsamenleving, de mensheid, op termijn uitvlakken, zich uniformeren. Alleen al ‘Europa’ laat zien dat zulks een kwestie is van zeer lange adem en dat ‘het kapitaal’ nog lang koning zal kraaien. Ik denk dat dit die ‘onzichtbare lijn’ en dat ‘iets’ is waar Saskia Sassen van spreekt.
In de tussentijd valt hopelijk te voorkomen dat die krachten niet leiden tot taferelen en structuren die één van mijn meest favoriete schrijvers, George Orwell, onder woorden bracht. Dan denk ik vandaag aan de één-dimensionale hegemonie van ‘het holle’. En het is nog een lange weg voordat de sociaaldemocratie machtige instrumenten creëert gelijk Google, Facebook, YouTube en Amazon nu. BIG BANG. We leven in een tijd van een zoveelste Big Bang, van implosies ook overigens. Zo weten we, en het staat vandaag niet in Le Monde, dat in de aanloop naar 1900 de wereld anderhalf miljard zielen telde. Ruim een eeuw later, nu dus, staat de teller op een griezelige 7 miljard. Dit is onvoorstelbaar en nog zijn er mafkezen die durven beweren dat gays een bedreiging vormen voor het voortbestaan van de mensheid. Le Monde illustreert ook vandaag weer met twee uitstekende verhalen over de vernieuwing van het Parijse Louvre het hoge Big Bang-gehalte van onze tijd.
De informatie die Le Monde en passant over het Louvre verschaft, doet de ogen knipperen. Begin jaren ’80 van de vorige eeuw werd het aantal te verwachten bezoekers van het museum geschat op twee en een half miljoen bezoekers per jaar, om te stijgen tot vier miljoen rond het jaar 2020. Hier komt de Big Bang: in 2013, zeven jaar eerder dan verwacht, bedroeg het aantal bezoekers al negen komma 3 miljoen! Uitleg van de journalist: het einde van de Sovjet-Unie, de opkomst van nieuwe economische machten, de transformatie van China of Brazilië om maar iets te noemen en de groei van de stromen toeristen wereldwijd. Moe leg ik Le Monde op mijn stapel oude kranten, maar hou de bijlage over Europa apart. VISITES GUIDÉS SUR TÉlÉPHONE MOBILE. Een beetje dromerig, zoals wel vaker, besluit ik aan het einde van de dag nog iets aan mijn museumpje te doen. In de door Perry tot mooi zaaltje omgetoverde oude ovenruimte staan 21 vitrines, ook door Perry gemaakt. Het verhaal van ‘de Franse verleiding’ kent, tot nu toe onvermijdelijk, wel een vette Nederlandse knipoog. Maar wie weet vind ik, om de blik verder te verruimen, ooit net zo excentrieke Britten, Duitsers en Amerikanen met een soortgelijke voorliefde en verzamelwoede aangaande Frankrijk, ‘la douce’, ‘la belle’ zelfs.
Zonder specifieke aanleiding loop ik naar boven, naar mijn archiefkamer met primaire bronnen, mijn opmerkelijk rijke collectie van reisgidsen, folders, kaarten,
oude souvenirs, noem maar op. Ditmaal loop ik op het kozijn af en pak een klein plastic folderstandaardje van ‘ZEVisit – Visites guidées sur téléphone mobile’.
Het moet in 2008 zijn geweest dat ik het vond - lees: gejat – in een Bourgondisch kerkje. Ik plaats het beneden tevreden in een vitrine, naast twee generaties
mobieltjes en naast de oude Nederlandse gulden, de Franse frank en de toen nieuwe euro. Ik heb zelfs nog het euro-introductiemapje dat begin 2002 gratis werd
verspreid.
TOEKOMSTIG WERELDMUSEUM. Ik besluit morgen het Rijksmuseum in Amsterdam te bellen om me nader te informeren. Nederlanders zijn voor zulke vragen ontvankelijker en losser in hun antwoord dan die formalistische Fransen, die zijn gemiddeld wantrouwiger dan de Nederlander: “Waarom wilt U dat weten?, wie bent U?, waarvoor heeft U die informatie nodig?” En ze verlangen als ze ook maar even de kans krijgen eerst een formeel schriftelijk verzoek voor hun dossier, ’t liefst een nieuw, voordat ze in beweging komen.
Morgen het Rijksmuseum dus. Zij zullen na de renovatie en de heropening wel het nieuwste van het nieuwste hebben, ‘on the edge’ in goed verengelsend Nederlands.
UN SI JOLI VILLAGES, NUAGES AND CLOUDS.
In het zaaltje slaat de klimaatbeheerser weer aan en met een tevreden gevoel doe ik de tussendeur naar de keuken achter me dicht en schuif het gordijn van de
voordeur dicht, zonder dat kan iedereen naar binnen kijken. Dat is op zich niet zo erg, ik ben in principe nog steeds erg doorkijk-Hollands, maar ik moet nu wel,
geen pottenkijkers meer. Ik loop naar buiten om de luiken van het keukenraam te sluiten, op slot. Dat alles doe ik nu trouw iedere avond, ik heb noodgedwongen de
gewoonte van mijn al dorpsgenoten overgenomen: ’s avonds en ’s nachts de luiken dicht. Een paar maanden geleden zijn laat op een avond de ruiten van mijn
séjour ingeslagen en werd mijn laptop gestolen, nog voordat ik me diepslaperig realiseerde wat er gebeurd zou kunnen zijn om nog op tijd naar beneden te gaan
en de strijd aan te binden.
© Ger Verhoeve, 2014. Voor reacties, bijdragen en informatie: info@defranseverleiding.nl |
De dag begint met vroeg opstaan, wéér helaas, weer om zes uur. Ik ga met mijn ’s nachts boven in veiligheid gebrachte
laptop naar beneden, naar - net zoals overige Fransen in eenvoudige behuizing zeggen - le séjour, mijn séjour, mijn dagverblijf. In dit geval
is het in een leefkeuken veranderde bakkerswinkeltje van vroeger.
Ik zet koffie, start mijn laptop, check mijn email, loop de Nederlandse en Franse kranten na en dwaal middels Google af richting Saskia Sassen, een sociologe van
Nederlandse afkomst, in Brazilië opgegroeid en inmiddels een waarachtig kosmopoliet. Waarom Saskia Sassen?
Aan weerszijden staat op een hoge stok een bleu-blanc-rouge schildje met in goud ‘RF’, République Française. Vijf Franse vlaggetjes wapperen bovenop en er staat
een luidsprekerbox; de eenvoudige ceremonie is ’s ochtends goed voorbereid. De vaandeldragers posteren zich ieder aan één kant van het monumentje, hun vlaggen
zakken voor een moment en gaan weer omhoog. De twee bloemstukken met fleurige linten worden aan de voet van het bouwsel gelegd, ‘La Commune de Fontcouverte à ses
enfants morts au champ d’honneur’. Voor ’39-’45 staan er drie namen gebeiteld, voor ’14-’18, nog steeds in Frankrijk ‘la Grande Guerre’, zestien.
“Te Castelnaudary, 4½ post van Carcassonne, en waar men ook van paarden verwisselt, vertoefde de wagen een poosje, om ons de tijd te geven tot ontbijten;
intusschen ging ik de kom (le bassin), van de vaart van Languedoc, die hier digt bij ligt, bezigtigen. Het is een vrij groot water, en dat boven op een
hoogte, want dit is het hoogste gedeelte van de vaart van Languedoc tusschen de twee zeeën; men heeft ‘er daarom de verzamelplaats gemaakt van al het water,
dat men rondom heeft kunnen opvangen, en dat uit den grooten vijver (reservoir) van St. Terriol, ook hier omstreeks liggende, in deze kom, die men le
bassin de Naurouze noemt, gebragt wordt; vanwaar het vervolgens doorsluizen aan den eenen kant in de vaart, naar de Garonne, en vervolgens naar den Oceäan,
en aan den anderen kant naar de Middelllandsche Zee loopt; deze weg werd aangewezen door een bron, die op deze hoogte ontsprong, en waar van het water ook
Oost en West liep. Deze kom levert hier een aardig en gansch niet onaangenaam gezigt op; ik zag ‘er verscheidene schuitjes inliggen, in den smaak van onze
trekschuiten, waarvan men, in den tijd als de vaart open is, gebruik maakt, om naar omliggende plaatsen te varen. Het is wel der moeite waardig, om dit te
regt beroemde waterwerk naauwkeurig optenemen, doch mijn reisbestek liet het niet toe.”
Na de lunch betaal ik met mijn credit card, maar leg ook een twee euro-muntstuk als fooi op de bon, niet alleen tegen de wind, maar ook omdat de bedienende jongen vriendelijk
is en ongetwijfeld niet veel voor zijn werk opstrijkt in dit op twee na armste departement van Frankrijk. Dan kijk ik goed naar het muntstuk, altijd toch nog een
beetje benieuwd waar die vandaan komt. En waarachtig, kop of munt, en het is kop, nee, eigenlijk koppen: van Charles de Gaulle en Konrad Adenauer samen, met boven
en onder de teksten ‘Traité de l’Élysée’ en ‘Élysée-Vertrag’.
Ik ben ooit in het huis geweest, in La Boisserie. Het is ruim bemeten, maar mankeert in alle opzichten de bekende pracht en
praal van het presidentiele Élysée in Parijs. Ik herinner me nog een indrukwekkend, groenachtig televisietoestel, een open boekenkast - ik kon er zonder veel
moeite met mijn grijpgrage klauwen bij - en wat zware fauteuils. Toch bijzonder dat deze historische figuren daar een intiem tête-a-tête hebben gehad. Of vaker
eigenlijk? Was één ontmoeting voldoende als politiek startschot?
Die smalle portemonnaie weerhoudt mij ook om een pocket te kopen met de voor mij intrigerende
titel ‘Honni soit qui mal y pense’. Dat was ook het devies boven de verhaaltjes van Jan Brusse in Elseviers Magazine en betekent vrij vertaald "Schande aan hem
die er kwaad van denkt". Het is ook het in 1348 ingevoerde en ingestelde Franse devies van één van de oudste Engelse ridderorden. Het boekje gaat over de
culturele relatie tussen Engeland en Frankrijk en de omvattende en eeuwenoude Franse invloed op de Engelse taal.
Thuis dus weer, na wederom die tocht door de prachtige wijngaarden gemaakt te hebben, sla ik de vaak adembenemende Franse krant
Le Monde van die dag op. De krant is eigenlijk van gisternamiddag, maar dat geldt alleen voor Parijs. Zo arriveert de krant van woensdag als donderdag gedateerd
in de rest van Frankrijk, zo groot is het land, wel bijna zestien maal Nederland. Wat deze donderdagkrant van gister opvalt zijn de uitgewerkte berichten over het
groeiende separatisme in de Europese Unie: de Britse Schotten houden 18 september een referendum over mogelijke afscheiding, de Italiaanse Venetianen drijven ook
steeds meer die kant op, separatistische Spaanse Catalanen willen tegen de wil en zonder de toestemming van Madrid in dit najaar een referendum over zelfstandigheid
houden en veel van de Belgische Vlamingen stemmen voor de Vlaams-Waalse opsplitslijn van Bart De Wever. En dan is er nog geen woord in de krant besteed aan Corsica
of het toch zijdelings ook relevante Oost-Oekraïne. Le Monde heeft deze dag een hele Europa-bijlage over het euro-scepticisme en euro-wantrouwen her en der.
‘De denkende mens’ dus. Wat is er zo vanaf 1980 maatschappelijk gebeurd? Kort door de bocht kan gesteld worden dat de in de twintigste eeuw gegroeide herverdelende
rol van de staat ten gunste van de factor ‘arbeid’ werd teruggedrongen ten gunste van ‘kapitaal’. Het drama van de sociaaldemocratie is geweest dat zij daar lustig
aan mee heeft geholpen. De in die kringen heersende opvatting was, uit nood, dat ruimer baan geven aan ‘kapitaal’ de economische groei weer op gang zou komen.
De gedachte was dat daarmee iets van de herverdelende rol van de staat overeind gehouden kon worden en daarmee hun ‘klandizie’ bediend. Wat een historisch drama.
Tijdens het presidentschap van de romaneske Franse president François Mitterrand werd gewerkt aan de vernieuwing van het Louvre-museum, het toen toekomstige
‘Grand Louvre’. Aan Mitterrand èn natuurlijk aan de Chinees-Amerikaanse meesterarchitect Pei danken we de feilloos op de
binnenplaats passende en in 1989 geïnaugureerde glazen Pyramide, de nieuwe hoofdingang van het museum en één van de ‘Grands Travaux’ van de groots denkende en
handelende Franse socialistische president – heel terecht ook hier weer: what’s in a name? - ; president was hij zeker, en met overgave, maar socialist?
Misschien heel even, om vervolgens mèt Frankrijk, snel zijn lesje te leren.