Ik had er ooit natuurlijk ook één, mijn eerste historische sensatie, maar omdat Paul Arnoldussen over zijn Zuidfranse zo aardig schreef in 'Waar de mimosa bloeit. Nederlandse kunstenaars in Cagnes-sur-Mer' (2013) haal ik zijn openingszinnen aan:

"Het was in 1955 en het was in Cagnes-sur-Mer. Van dat jaartal ben ik niet zeker en eerlijk gezegd staat het ook niet helemáál vast dat het Cagnes was, maar zo heeft het zich in mijn hoofd vastgezet. In een zinderende hitte liepen mijn moeder, mijn broer en ik door het dorp en ik zag de ruwstenen huizen. Ik realiseerde me dat er lang voor mijn geboorte al mensen hadden gewoond. Mijn eerste historisch sensatie."

Van mijn jaar en plaats ben ik wèl zeker. 't Was in 1969 en het voltrok zich in de Conciergerie in Parijs waar ik op mijn stadstochten terecht kwam. Ik liet me leiden door wat ik zoal om me heen zag en vooral ook door mijn groene Michelingids, stammend uit het voorjaar van 1965. Reisgidsen uit die nog wat tragere tijd dan tegenwoordig konden wel wat jaartjes mee en waren nog niet noodzakelijkerwijs rijp voor een jaarlijkse 'update'. Het digitale tijdperk zet die reisgidsenbranche inmiddels weer op haar kop, maar daar gaat het hier nou niet over; 't gaat over mijn eerste historische sensatie

En wat blijkt? Van de dag ben ik zelfs zeker: 't was op woensdag 2 juli 1969 zo staat genoteerd in mijn album en ik reconstrueer.

's Morgens bijtijds was ik met Pierre en Colette Carlou uit La Courneuve buiten de Parijse 'ring' naar de rue du Roi de Sicile in de Marais gereden, toen nog en buurt van overwegend ambachtslieden, hier en daar een winkel en verder weer werkplaatsen. En voor het kantoortje van de Carlou's, nu ongetwijfeld een sjieke 'grandes marques'-winkel, parkeerden we gewoon schuin op de stoep. Nu is de Marais zo goed als volledig wandelgebied.

Na het uitstappen ging ik dan gedurende de ochtend op pad om tussen de middag voor een ruim moment terug te komen voor het gezamelijke 'déjeuner': warm eten tussen de middag en nog wel een drie gangen-menu! Het restaurant lag op een hoek van de Rue de Rivoli of van de Rue Saint-Antoine die uikomt op de Place de la Bastille, daar ben ik niet meer zeker van.

Maar onderweg was me hoog bevestigd aan een muur een klokkenwijzer opgevallen en mijn Michelingids verschafte me een summiere toelichting. Ook al hing het aan een muur, 't heette toch de 'Tour d'Argent', daterend uit om en nabij 1570. Kennelijk waren de Michelinredacteuren ook niet zeker van hun zaak, maar wat ze wel met stelligheid schreven dat links om de hoek de Conciergerie was te vinden, een eeuwenoude gevangenis die je kon bezoeken. Ik had geen idee, maar onlangs schreef de nu in Parijs wonende Bas Heijne naar aanleiding van een stadsgids die hij op een dag ter hand nam en van de ene in de andere verrassing viel ontwapendend: "Durf toerist te zijn!" En dat was ik zeker, om niet van die hogere klasse te spreken: een reiziger.

De toegang tot het binnenste van de Conciergerie kan ik me niet meer herineren. Nu zou je je een krakende en ijzersnerpende deur voorstellen en zeg er wat van: waarschijnlijk wordt over niet al te lange tijd van de toegang tot de Conciergerie voor de toerist een 'virtueel terug in de tijd'-event gemaakt. Tourism for the people!

Die Michelingids uit 1965 was nogal uitvoerig en daardoor wist ik vooraf al dat het om een soort gevangenis ging en ik wilde een gevangenis natuurlijk wel eens van binnen zien! Daarom was ik linksom die hoek omgeslagen!

Binnen was ik met stomheid geslagen: Die as-zwarte vloeren die lichtjes glooiden. Waren ze van verhard leem, van een soort vroeg beton? Iets in die geest. En dan die afscheidingen tussen de kooien, nou, cellen dus. En die stalen kettingen met handboeien!

"Zoiets komt dus voor in de wereld waarin ik leef!" dacht ik ter plekke. Let op dat "Komt', want ik was al snugger genoeg dat ik vagelijk wist - ook tijdens mijn ontnuchterende bezoek dat dit soort tafereel, maar dan 'anders', elders op één of andere manier bestond. Maar dit nu was mijn eerste persoonlijke historische sensatie.

Ik vrees op dit moment van herinneren en schrijven dat het bij een kort bezoek bleef. Drong het toen tot me door dat het tijdens de Franse Revolutie 't gedwongen doorgangsverblijf was op weg naar de guillotine die op, wat we nu noemen, de Place de la Concorde stond. Zo was het ook gedurende lange maanden, afgewisseld door processen, de gang van Koningin Marie-Antoinette, de echtgenote van Lodewijk XVI.

Die werd trouwens eerder onthoofd en had vastgezeten in 'La Tour du Temple'. Zijn hoofd werd ontdaan van lichaam op 21 januari 1793. Marie-Antoinette volgde hetzelfde lot op 16 oktober 1793. Wat nog opvalt aan dat schilderij is dat de revolutionairen toch de beleefdheid hebben kunnen opbrengen om Marie-Antoinette niet in een gevangeniskloffie te steken. Ook het juigende straatvolk, want aan hysterie ontbrak het de Franse Revolutie bepaald niet.

Dit weet ik nu pas zo'n beetje. Waar een bezoek van bijkans 50 jaar geleden en nu een wachtkamer met bladen - scheuren mag niet - voorafgaande aan een bloedafname wel niet toe kan leiden. Bloed dus.

© Ger Verhoeve, januari 2020.

Noot: De Parijse Conciergerie bleef tot maar liefst 1934 als gevangenis functioneren en in 1977 viel nog enkele keren, maar voor het laatst, het mes van de guillotine. In 1981, direct na zijn verkiezing tot president, schafte François Mitterrand de doodstraf in Frankrijk af.

Voor andere herinneringen en reacties: 'de Franse verleiding'

Terug naar de hoofdpagina van
'de Franse Verleiding'